งานวิจัยเผย กว่า “ครึ่งหนึ่ง” ของ Gen Z กำลังถูกสื่อสังคมออนไลน์บนมือถือกัดกินสมาธิและสุขภาวะอย่างเงียบงัน

งานวิจัยเผย กว่า “ครึ่งหนึ่ง” ของ Gen Z กำลังถูกสื่อสังคมออนไลน์บนมือถือกัดกินสมาธิและสุขภาวะอย่างเงียบงัน

วิกฤติติดมือถือเผยอัลกอริทึม–การไถ-สไลด์จอไม่รู้จบ–วัฒนธรรมเปรียบเทียบตัวเอง กำลังสร้างความเหนื่อยล้าทางอารมณ์และบิดเบือนอัตลักษณ์เยาวชน

ในวันที่สังคมชอบสรุปสั้นๆ ว่า “เด็กสมัยนี้ติดมือถือ” งานวิจัยของ สแตนลี่ย์ เบนเน็ตต์ อดีตผู้สื่อข่าวและนักวิชาการอิสระ การวิจัยแบบผสม (Mixed Methods Research) มหาวิทยาลัยดาร์บี้ (University of Derby) สหราชอาณาจักร ชี้ให้เห็นว่า ปัญหาอาจไม่ได้อยู่ที่ ความไม่มีวินัยของผู้ใช้ แต่อยู่ที่ ระบบที่ถูกออกแบบมาให้ละเมิดความตั้งใจของมนุษย์
จากการสำรวจกลุ่มคนรุ่น Generation Z หรือ Gen Z จำนวน 70 คน พบว่า มากกว่าครึ่งหนึ่งใช้โซเชียลมีเดียบนมือถือเกินเวลาที่ตั้งใจไว้เป็นประจำ และกว่า 60% ใช้งานมากกว่า 3 ชั่วโมงต่อวัน

สิ่งที่น่าสนใจคือ เวลาที่เพิ่มขึ้นไม่ได้มาจาก “ความจำเป็น” เสมอไป แต่เกิดจากฟีเจอร์อย่าง อัลกอริทึมแนะนำเนื้อหาและการเลื่อนแบบไม่สิ้นสุด (infinite scrolling) ซึ่งผู้ตอบแบบสอบถามจำนวนมากยอมรับว่าเป็นปัจจัยหลักที่ทำให้ “ตั้งใจจะดูแป๊บเดียว แต่เผลอหายไปเป็นชั่วโมง” ใช้นานขึ้น แต่รู้สึกแย่ลง

ผลการวิจัยยังสะท้อนผลกระทบทางอารมณ์อย่างชัดเจน มากกว่าครึ่งหนึ่งของผู้ตอบแบบสอบถามรายงานว่า หลังใช้งานโซเชียลมีเดียเป็นเวลานาน พวกเขารู้สึกเหนื่อยล้า อารมณ์แปรปรวน หรือรู้สึกว่าตัวเองเสียเวลา

ขณะที่ สัดส่วนที่ใกล้เคียงกันยอมรับว่า โซเชียลมีเดียส่งผลต่อสมาธิและประสิทธิภาพในการเรียนหรือทำงาน โดยเฉพาะในช่วงที่ควรโฟกัสกับงานสำคัญ

การสัมภาษณ์เชิงลึกช่วยขยายภาพนี้ให้ชัดขึ้น ผู้ให้ข้อมูลหลายคนใช้คำเดียวกันโดยไม่ได้นัดหมาย — “รู้ตัว แต่หยุดไม่ได้”

ความรู้สึกผิดหลังใช้งาน กลายเป็นประสบการณ์ปกติในชีวิตประจำวัน

วัฒนธรรมเปรียบเทียบตัวเองที่มากกว่าแค่ความรู้สึก

งานวิจัยยังพบว่า ผู้เข้าร่วมจำนวนมากรายงานว่ารู้สึกกดดันจากภาพลักษณ์ ความสำเร็จ และเทรนด์บนโซเชียลมีเดีย ซึ่งส่งผลต่อการมองคุณค่าในตัวเองและพฤติกรรมการบริโภค

กล่าวอีกนัยหนึ่ง โซเชียลมีเดียไม่ได้เป็นเพียงพื้นที่สื่อสาร

แต่เป็น พื้นที่กำหนดมาตรฐานชีวิต — มาตรฐานที่ไม่มีใครบอกว่า “พอแล้ว”

Gen Z ไม่ได้ปฏิเสธเทคโนโลยี แต่เรียกร้องความรับผิดชอบ แม้จะรับรู้ผลกระทบเชิงลบ แต่ Gen Z ไม่ได้ต้องการ “เลิกเล่นโซเชียล”

ตรงกันข้าม งานวิจัยพบว่า ผู้ตอบแบบสอบถามส่วนใหญ่ (มากกว่า 60%) สนับสนุนให้แพลตฟอร์มมีเครื่องมือสำหรับตรวจสอบด้านสุขภาวะดิจิทัลอย่างจริงจัง เช่น การเตือนเวลาใช้งาน การแสดงข้อมูลพฤติกรรม และการออกแบบที่ไม่กระตุ้นการเสพติดเกินจำเป็น

ผู้วิจัย ชี้ว่า จุดสำคัญของงานชิ้นนี้ไม่ใช่การกล่าวโทษคนรุ่นใหม่ แต่คือการตั้งคำถามกลับไปยังอุตสาหกรรมแพลตฟอร์ม นักการตลาด และผู้ออกแบบระบบ

ถ้ากว่า “ครึ่งหนึ่ง” ของผู้ใช้รู้ว่าตัวเองใช้มากเกินไป
แต่ระบบยังถูกออกแบบให้ดึงเวลาไปเรื่อย ๆ
นี่คือปัญหาพฤติกรรม หรือปัญหาโครงสร้าง?
คำถามนี้อาจไม่สบายใจ
แต่เป็นคำถามที่สังคมไม่ควรเลี่ยง หากเรายังต้องการโลกดิจิทัลที่ไม่แลกการเติบโตกับสุขภาพจิตของคนรุ่นต่อไป

Cr. ณัฐวัตร จ.เชียงราย